Zo helpt u lymfoedeem voorkomen
U heeft een operatie gehad waarbij één of meerdere lymfeklieren zijn verwijderd. Daardoor heeft u een kleine kans op een dikke arm, oftewel lymfoedeem.
Op deze pagina snel naar
Meer over lymfoedeem
Lymfoedeem ontstaat als het lymfestelsel door een infectie, na een operatie of bestraling minder goed functioneert. Het lymfevocht (weefselvocht) kan dan niet meer goed uit de weefsels worden afgevoerd. De kans op lymfoedeem is groter naarmate er meer klieren in de oksel of het borstbeen worden verwijderd, en als er ook bestraling nodig is. De borst kan dan ook wat meer vocht vasthouden. Maar dit is vaak wat minder zichtbaar. Lymfoedeem treedt soms snel na de operatie en eventuele bestraling op. Maar het kan ook pas na maanden of jaren optreden.
Klachten bij lymfoedeem
U kunt bij lymfoedeem onder andere last krijgen van:
- Zwelling
- Vermoeid en zwaar gevoel in uw arm
- Pijn
- Tintelingen
- Minder goed kunnen bewegen
- Huidafwijking
- Infecties
Hoe werkt het lymfestelsel?
Behalve een bloedvatenstelsel heeft het lichaam ook het lymfestelsel (zie afbeelding). Dit bestaat uit:
- Fijnmazig lymfeweefsel in de huid of bij de organen;
- Lymfevaten direct onder de huid (1, de kanalen);
- De lymfeklieren (2 en 6);
- De ‘zuiveringsstations’ waar de bacteriën en virussen onschadelijk worden gemaakt.
Door het lymfestelsel stroomt lymfevocht. Dit is kleurloos weefselvocht met een hoge concentratie eiwitten. Het lymfevocht stroomt in één richting door het lymfestelsel. Er is geen centrale pomp. Het stroomt via de grote lymfevaten (4) terug in het bloedvatenstelsel (bij 3).
Functies van het lymfestelsel
Dit zijn de belangrijkste functies van het lymfestelsel:
- Reguleren van vocht in de weefsels en het afvoeren van overtollig vocht uit de weefsels;
- Vetten opnemen vanuit de ingewanden;
- Afweerfunctie: bacteriën en virussen worden in de lymfeklieren ‘opgeruimd’.
Als het lymfestelsel door een borstoperatie, (gedeeltelijke) verwijdering van de lymfeklieren en/of bestraling beschadigd raakt, werkt het systeem minder goed.
Hoe herkent u lymfoedeem?
Hoe eerder lymfoedeem wordt herkend, des te beter het behandeld kan worden. Let daarom goed op de volgende signalen en klachten die kunnen wijzen op lymfoedeem in de arm, hand, oksel, borst of rug:
- Zwaar, vermoeid of ‘strak’ gevoel;
- (tijdelijke) Zwelling;
- Tintelingen over de arm of borst;
- Pijn;
- Knellende sieraden, kleding of schoenen;
- Stijve en pijnlijke gewrichten die u beperken bij het bewegen.
Wat kunt u doen om lymfoedeem te voorkomen?
De kans op lymfoedeem is kleiner bij een gezond gewicht, een gezonde leefstijl en dagelijks voldoende beweging, ook van de armen. Er ontstaat dan niet te veel lymfevocht in de arm en het lymfevocht blijft goed stromen. Let ook goed op de signalen van uw lichaam. Heeft u (langdurig) een vermoeide en/of pijnlijke hand? Neem dan rust en leg uw arm wat hoger. De klachten gaan dan waarschijnlijk vanzelf over. Verder kunnen de volgende leefregels lymfoedeem helpen voorkomen.
Lees meer
Voorkom wondjes en infecties
- Ontsmet eventuele wondjes goed met een desinfecterend middel, bijvoorbeeld Betadine. Doe er een pleister op.
- Draag bij vuile karweitjes in huis of tuin handschoenen.
- Voorkom brandwondjes (door oven, stoom bij het koken, strijkijzer), krabben van dieren, prikken of krassen van doorns, enzovoort.
- Verzorg uw handen goed. Dit helpt kloofjes en kapotte nagelriempjes te voorkomen. Vet uw handen regelmatig in.
- Krab geen insectenbeten en puistjes open.
- Gebruik bij het ontharen liever geen scheermesjes. Let ook op irritatie van de huid door ontharingcrèmes.
Voorkom extreme warmte
Bij warmte of kou stroomt er meer bloed naar de weefsels. Soms zoveel dat de afvoer van lymfevocht (tijdelijk) onvoloende is. Wees daarom voorzichtig met:
- Lang en heel heet douchen, baden of de sauna;
- Langdurig zonnebaden of inspanning in hitte;
- Een hete kruik, kersenpitkussentje, rode lamp en/of warme pakking.
Voorkom druk op uw arm, schouder en lies
Zo voorkomt u druk op uw arm, schouder en lies:
- Draag een goed passende beha met brede bandjes;
- Draag geen knellend ondergoed, strakke kleding, knellende sieraden en/of mouwophouders;
- Kies zo mogelijk voor een lichte borstprothese.
U kunt voor advies over een prothese, beha en (bad)kleding terecht bij speciaalzaken met deskundig personeel. Er zijn speciale beha’s verkrijgbaar met brede schouderbandjes of losse schouderstukjes voor onder smalle bandjes, en een brede elastische onderrand.
Kom in beweging
Door normaal gebruik van spieren, de beweging van de huid over de spieren en actief sporten, wordt het lymfevocht ‘weggepompt’ en beter afgevoerd. Dit helpt lymfoedeem voorkomen. U bouwt de eerste vier tot zes weken na de operatie uw normale activiteiten geleidelijk op. Het lymfestelsel is dan nog aan het herstellen. Gaat het daarna goed met uw arm? Dan kunt u activiteiten als fietsen, autorijden, huishouden en boodschappen doen, hobby’s, werk en sport ook weer opbouwen. Vraag uw fysiotherapeut zo nodig om advies.
Voorkom overbelasting
Bewegen is dus goed. Maar voorkom overbelasting. Denk aan extreme en langdurige inspanning bij bijvoorbeeld het schilderen van een plafond, of de tuin in één keer omspitten. Beweging en inspanning mag niet leiden tot vermoeidheid of pijn in uw arm of schouder en/of zwelling van uw hand of arm.
Voorkom overgewicht
Overgewicht kan lymfoedeem bevorderen. Bij een BMI (Body Mass Index) hoger dan 30 is de kans op lymfoedeem groter.
Omdat lymfoedeem ook pas na maanden of jaren kan optreden, is het belangrijk dat u zich de komende jaren goed aan al deze leefregels houdt.
Als u toch klachten krijgt
Probeer eventuele klachten eerst zelf te verhelpen door uw arm of been meer rust te geven en ’s nachts wat hoger te leggen, op een kussen. Worden uw klachten niet minder of komen ze steeds terug? Neem dan contact op met uw (huis)arts of de casemanager Chirurgie. Zij kunnen u zo nodig verwijzen naar een gespecialiseerde oedeemfysiotherapeut.
Zie ook de website De fysiotherapeut: zoek op ‘oedeem’.
Bij welke klachten waarschuwt u uw huisarts?
Neem direct contact op met uw huisarts bij:
- Een infectie met pus aan uw arm, hand of been;
- Een dikke rode en/of warme arm met eventueel een grieperig gevoel.
Dit kan wijzen op wondroos. De huisarts schrijft u dan antibiotica voor of verwijst u naar uw chirurg of casemanager.